რუსუდან ადვაძე, სარკე
ახალგაზრდა ქართველი რეჟისორი, დათა თავაძე, დედის მხრიდან სამი თაობის მსახიობთა შთამომავალია – მედეა ჩახავასა და კოტე მახარაძის შვილთაშვილი, მაკა მახარაძის შვილიშვილი, ნიკა თავაძის და ნატა მურვანიძის შვილი. მამის მხრიდან – იზა გიგოშვილისა და მერაბ თავაძის შვილიშვილია.
“სარკესთან” არ დაუმალავს, რომ ასეთი მემკვიდრეობა გარკვეულწილად ტვირთია, რადგან მისგან მაქსიმალურს ითხოვენ. როგორც რეჟისორმა, ფეხი “სამეფო უბნის თეატრში” აიდგა, რომელიც იზა გიგოშვილის დაარსებულია და მისი სამხატვრო ხელმძღვანელი მერაბ თავაძე გახლავთ. დათა 19 წლის იყო, როდესაც პირველი სპექტაკლი დადგა.
ახლა 30 წლის არის და ოჯახურ ტრადიციას აგრძელებს, მისი ცოლიც შთამომავლობით არტისტია – გენიალური კომპოზიტორის, დირიჟორის, ლოტბარის, ჯანსუღ კახიძის, შვილიშვილი და ასევე ცნობილი კომპოზიტორისა და დირიჟორის, ვახტანგ კახიძის, ქალიშვილი, მსახიობი ნატუკა კახიძე.
დათა ამჟამად გერმანიის თეატრებში სპექტაკლებს დგამს. რადგან გერმანული ენა არ იცის, მსახიობებთან მუშაობა და რეპეტიციები ინგლისურ ენაზე უწევს. რამდენიმე ხნის წინ საქართველოში ჩამოვიდა და “სარკე” მას სწორედ ამ პერიოდში ესაუბრა.
– დათა, ბოლო დროს გერმანიაში სიარულს მოუხშირეთ. მოგვიყევით, როგორ მოხვდა თქვენი დაკავშირება ამ ქვეყანასთან.
– ჩვენს თეატრს, “სამეფო უბნის თეატრს”, ბევრჯერ მოუწია გერმანიაში გასტროლზე წასვლა. “ტროელ ქალებს” ვთამაშობდით სხვადასხვა ქალაქში. შემდეგ ისე განვითარდა მოვლენები, რომ იქვე შემომთავაზეს სპექტაკლების დადგმა და წელს იქ უკვე მეექვსე სპექტაკლს დავდგამ. ყველაფერი სწრაფად, 2-3 წელში მოხდა.
თბილისის საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალს უცხოელი ექსპერტები ესწრებიან და ქართულ სპექტაკლებს ეცნობიან. ეს იყო ძალიან სასარგებლო პლატფორმა, რადგან უცხოური ურთიერთობების აწყობა დაიწყო. “ტროელი ქალების” პრემიერა შვედეთში შედგა, შემდეგ ბრიუსელში, გერმანიაში…
მერე მოხდა ისე, რომ ავსტრიული კონკურსი მოიგო ჩემმა პიესამ “დედაომი”. ამ პიესების კონკურსის ჟიურის წევრები იყვნენ გერმანული თეატრების სამხატვრო ხელმძღვანელები. ამის შემდეგ პიესა დაიდგა ჰაუფტმანის თეატრში და გაჩნდა გარკვეული კონტაქტი კარლსრუეს თეატრთან, სადაც “ტროელი ქალები” დაიდგა. ეს სპექტაკლი ასევე ვითამაშეთ ციტაოს თეატრში. ამ ყველაფრის მერე დამპატიჟეს კარლსრუეში, რომ სპექტაკლი დამედგა.
– მთელი დასით წახვედით?
– არა. წავედით მე, ჩემი დრამატურგი დათო გაბუნია და კომპოზიტორი ნიკა ფასური. ამ ორ ადამიანთან მუდმივად ვმუშაობ. სარეჟისორო ჯგუფი მიგვიწვიეს და პირველი სპექტაკლი, რომელიც დავდგით, “ვეფხვი და ლომი” იყო. პრემიერა კარლსრუეში შედგა და 2018 წელს ეს სპექტაკლი თბილისის საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალზეც ჩამოვიდა.
“ტროელი ქალები” ვაჩვენეთ გერმანულ ფესტივალზე და მთავარი პრიზიც მოვიგეთ. მთავარი პრიზის ერთ-ერთი მთავარი პირობა იყო, რომ სპექტაკლის დამდგმელ რეჟისორს შეუკვეთავდნენ ახალ სპექტაკლს დრეზდენის სახელმწიფო თეატრში. ასე დავდგი იქ “ვერაგობა და სიყვარული”, რომელიც ძალიან წარმატებული აღმოჩნდა, რადგან ამის მერე იქვე შემიკვეთეს კიდევ ერთი სპექტაკლის დადგმა.
“ტრანზიტი” – ასე ჰქვია ანა ზეგერსის რომანის ინსცენირებას, რომელიც ახლახან დავდგი და ჰიტლერის გერმანიიდან გაქცეული გერმანელების შესახებ მოგვითხრობს. ეს ძალიან მძიმე და ემოციური მასალაა დღევანდელი დევნილების კრიზისის ფონზე.
– გერმანულ თეატრებში რა ენაზე მუშაობთ?
– გერმანული ენა საერთოდ არ ვიცი. მსახიობებმა იციან ინგლისური და ამ ენაზე ვმუშაობთ. ინგლისურად გვაქვს რეპეტიციები, მაგრამ გერმანულად თამაშობენ.
– რთული არ არის ასე მუშაობა?
– რა თქმა უნდა, ძალიან რთულია, მაგრამ ეჩვევი. სცენაზე სიტყვები არ არის მთავარი, მთავარია, რა ემოცია, რა გარემოება და შეგრძნება იწვევს ამ სიტყვებს. ემოციას არ უნდა თარგმნა. რთულია იმ მხრივ, რომ დრო დეტალებში მიდის – ტექნიკურ სირთულეს ვგულისხმობ, მაგრამ, როცა ყველაფერი აეწყობა, უკვე ყველაფერი იოლდება.
– რითი განსხვავდებიან გერმანელი და ქართველი მსახიობები ერთმანეთისგან?
– “სამეფო უბნის თეატრის” მსახიობები ჩემი ოჯახის წევრები არიან. 2006 წლიდან ერთად ვართ და მათ ვერავის შევადარებ, თუმცა, თუ ამ ყველაფრისგან დისტანცირებას მოახდენ, ხვდები, რომ დიდი განსხვავება არ არსებობს კარგ მსახიობებს შორის. მათაც ისევე შეუძლიათ საკუთარი თავის მიძღვნა ამ საქმისთვის, როგორც ქართველებს. შეიძლება მათზე სხვა სტერეოტიპი გვაქვს შექმნილი, მაგრამ ვერ წარმოიდგენთ, გერმანელები როგორი ემოციურები არიან. ვერ ვხვდები, გერმანელების სიცივის სტერეოტიპი საიდან მოვიდა.
გერმანული კლასიკური ხელოვნებაც ძალიან ემოციურია. ბახს და ბეთჰოვენს რომ უსმენთ, ეს ხომ უზარმაზარი ემოციის მუსიკაა? განსხვავებას იმაში ვხედავ, რომ გერმანელს სხვაგვარი შინაგანი კონსტიტუცია აქვს, რომელიც მოდის სკოლიდან, უმაღლესი სასწავლებლიდან. ეს ქართველებს არ გვაქვს და ეს ჩვენი ბრალი არ არის. ჩვენ არ ვართ დამოუკიდებელი ადამიანები. ჩვენ სულ ვიღაცამ უნდა გვიხსნას. ქართველს სულ სჭირდება ვიღაც, რომელიც მას ამოაძრობს საიდანღაც, მერე თვითონ ამოაძრობს სხვას და ა.შ.
ერთი მხრივ, ეს ჩვენი ღირსებაა, რადგან ადვილად შეგვიძლია ერთმანეთის ხსნა და, მეორე მხრივ, ეს ხელს გვიშლის თვითორგანიზებაში, არ შეგვიძლია, დახმარება არ ვითხოვოთ. თუ არ გვეხმარება ვიღაც, ესე იგი ის მზრუნველი ადამიანი არ არის.
– ძალიან ცნობილი ოჯახის შვილი ხართ. ეს დაგეხმარათ, რომ წარმატებული გამხდარიყავით თუ კონკრეტული ადამიანის დამსახურებაა?
– ჩემი ოჯახი ალბათ წინაპირობა იყო ამ ყველაფრის. მუდამ ვხედავდი უამრავ წარმატებულ ადამიანს და არამხოლოდ ჩემი ოჯახის წევრებს. ვინმე გენიალური ადამიანი თუ იყო ქვეყანაში, ყველასთან რაღაც ურთიერთობა მქონდა. ადრეული ბავშვობიდან იმხელა წარმატების მაგალითი მაქვს ნანახი, ჩემთვის მოულოდნელი არ არის, ვინმე ტაშს თუ მიკრავს და ეს იმხელა მაინც არ არის, როგორიც მინახავს თუნდაც ჩემი უახლოესი ადამიანისთვის დაკრული ტაში.
მოკრძალებული ადამიანი ვარ. თავში მაშინ აგივარდება რაღაც, წარმატება შენთან მოულოდნელად თუ მოდის. ისე გავიზარდე, ჩემ მიმართ ყურადღება ბავშვობიდან არსებობდა. ცხოვრებაში იმხელა სტიმული არავის მოუცია ცხოვრებაში, როგორიც ჩემს მეგობრებს. მათ გამომიცხადეს უპირობო ნდობა და ჩემთან ერთად იმუშავეს.
– თავიდანვე რეჟისორობა გინდოდათ მსახიობების შთამომავალს?
– თეატრში მუშაობაზე ბავშვობიდან არ ვოცნებობდი. თავიდან მუსიკა მიტაცებდა და ძალიან ბევრი ინსტრუმენტი გამოვიცვალე, რაც არასერიოზული მიდგომა იყო, რადგან ვერც ერთზე ვუკრავ კარგად. მერე ვამბობდი, მუსიკალური თეატრის რეჟისორი უნდა ვიყო-მეთქი. ჩვენთან რომ ყოფილიყო ოპერის რეჟისორის ფაკულტეტი, აუცილებლად ჩავაბარებდი. ხელოვნებიდან არ გავდიოდი, მაგრამ ოჯახური ტრადიციის გაგრძელებას არ ვგეგმავდი.
თეატრალურში სარეჟისოროზე მინდოდა ჩაბარება, მაგრამ იმ წელს გიზო ჟორდანიამ აიყვანა ჯგუფი და მასთან მინდოდა. ის ჩემთან მუშაობდა ისე, როგორც რეჟისორთან, მიუხედავად იმისა, რომ იმ პერიოდში ძალიან ბევრს ვთამაშობდი სხვადასხვა თეატრებში.
საზოგადოება ხანდახან ნეგატიურადაც მიყურებს. ჩემი სპექტაკლები ზოგს მოსწონს, ზოგს – არა. კრიტიკული რეცენზიებიც იწერება. ვიღაცისთვის ალბათ რაღაცები უფრო იოლია, ვიდრე ჩემთვის, რადგან მე არ მქონდა დრო, შეცდომა დამეშვა. იმდენად სულ ყურადღების ცენტრში ვიყავი, პირდაპირ კარგი უნდა ყოფილიყო ის, რასაც გავაკეთებდი.
– ძალიან ახალგაზრდა იყავით, სპექტაკლი რომ დადგით.
– დიახ, 19 წლის. სხვა 19 წლის რეჟისორს შეხედავენ, როგორც ძალიან დამწყებსა და ახალგაზრდას. ასე რომ, ცნობილი ოჯახის შვილობა გარკვეულწილად ტვირთია. მე მიყურებდნენ და ამბობდნენ, აბა, რას იზამსო.
– მშობლები რას გეუბნებიან, როგორ აღიქვამენ თქვენს შემოქმედებას?
– იმას მეუბნებიან, რასაც ალბათ ყველა რეჟისორს ეუბნება თავისი მშობელი. მოდიან სპექტაკლზე და ვგრძნობ მათი მხრიდან ინტერესს, მაგრამ ეს ინტერესი არ მხუთავს. ზუსტად იციან, რა სისტემაა და ჩემი საქმე საოცრება არ არის. ისინი თეატრში მუშაობენ, ესაა მათი სამსახური და მათ შვილსაც ეს სამსახური აქვს. ეს ადამიანები ჩემ გვერდით მდებარე ოთახში ცხოვრობდნენ მთელი ჩემი ბავშვობა და ასე აღმიქვამენ თვითონაც.
სხვა საკითხია, რომ კარგი მსახიობები არიან, მაგრამ ყოველდღიურობას თვითირონიულად ვუყურებთ. ეს ჩვენი სამსახურია, რომელსაც სიმდიდრე არ მოაქვს.
– არც გერმანიაში დადგმულ სპექტაკლებს მოაქვს სიმდიდრე?
– არა. რა თქმა უნდა, უკეთესი ანაზღაურებაა, ვიდრე საქართველოში, მაგრამ… იქ დამლაგებლად რომ ვიმუშაო, უკეთეს პირობებში ვიცხოვრებ, ვიდრე ქართველი მსახიობი, მაგრამ ეს იქაც არ არის ყველაზე კარგად ანაზღაურებადი პროფესია, ეს არ არის ჰოლივუდი.
– ცხოვრებას როგორ უყურებთ, მასშიც არის თეატრალურობა?
– ყველაფერი თეატრია, რასაც მაყურებელი ჰყავს. ყველაფერი შეგვიძლია ხელოვნებად ვაქციოთ. ცხოვრება უფროა თეატრი, ვიდრე თეატრი – ცხოვრება. ვისურვებდი, თეატრი გახდეს ცხოვრება – უფრო ცოცხალი. სცენიდან მაყურებლის ხმა უნდა ისმოდეს. მიყვარს, როცა მსახიობი ჩემს სათქმელს ამბობს.
– ალბათ პირად ცხოვრებასაც ბევრი უყურებს. ვახტანგ კახიძის ქალიშვილზე ხართ შეყვარებული…
– ჩემი პირადი ცხოვრება პირადია და მორჩა. ჩვენ უკვე 10 წელია ერთად ვცხოვრობთ და 2 წელია, რაც დავოჯახდით.
– შვილი?
– შვილი ჯერ არ გვყავს, მაგრამ გვეყოლება. ამ პერიოდის განმავლობაში იმხელა პროფესიული რიტმი გვქონდა, რომ… ვიღაცები ახერხებენ, შვილიც ჰყავდეთ ასეთ დროს, მაგრამ… ნატუკაც მსახიობია. ძალიან ბევრს ვმუშაობდით. ერთადაც გვიმუშავია, მაგრამ ის ასევე მარჯანიშვილის თეატრის მსახიობია. ამ 10 წლის განმავლობაში, რაც სპექტაკლების დადგმა დავიწყე, იმდენი პროექტი გავაკეთეთ, იმდენი ვიმოგზაურეთ…
– თქვენთან ერთად მოდის ხოლმე გერმანიაში?
– იმის მიხედვით, რამდენად აქვს დრო, თუმცა, რა თქმა უნდა, პრემიერაზე ჩამოდის. დრეზდენში ორჯერ ჩამოვიდა.
– ამ 10 წლის განმვალობაში სულ შეყვარებულები იყავით თუ თავიდან თქვენ შორის მეგობრობა იყო?
– დიახ, სულ გვიყვარდა ერთმანეთი და ეს დიდად გადასაწყვეტი არ ყოფილა. პარტნიორები ვართ და თითქოს არჩევანი არც გვქონია.
– ბავშვობის არჩევანია?
– არა, ერთმანეთი 2009 წელს გავიცანით. პარტნიორობა, სახლის განცდა რომ არსებობს, ალბათ ესაა სიყვარული. რაღაცები თავისთავად მოვიდა.
– ნატუკაც ცნობილი ოჯახის შვილია. “ვისი შვილია” – ეს მნიშვნელოვანი იყო თქვენი ოჯახისთვისაც, როგორც ქართველთა უმრავლესობისთვის?
– რა თქმა უნდა, ვიცოდი, ვისი შვილიც იყო, მაგრამ ამას ჩემთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ეს ხალხი ჩემთვის მნიშვნელოვანი არ არის, თუმცა ეს იყო მხოლოდ სასიამოვნო ბონუსი, დანამატი ამ ურთიერთობის.
ერთი წელი ვმეგობრობდით და ბრძოლა და მოპოვება არ დაგვჭირვებია. მივხვდით, რომ ახლობელი ადამიანები ვიყავით და გვესმოდა ერთმანეთის. ყველანაირი გეგმის გარეშე ვმეგობრობდით და რაღაც მომენტიდან, რომელიც, ვერც კი მივხვდით, როდის დადგა, ერთად ცხოვრება გადავწყვიტეთ.
– ორ არტისტს შორის ეჭვიანობა არის?
– არა, რადგან ეს ერთმანეთის შეურაცხყოფა მგონია. არ ყოფილა მსგავსი შემთხვევა და რომ ყოფილიყო, ალბათ ძალიან მეწყინებოდა. ეს უნდობლობის გამოცხადებას ჰგავს. სხვა საკითხია, როცა საბაბს აძლევ ადამიანს. რაც მეგობრობას ინარჩუნებს, ეს ნდობაა და ნდობა თუ არაა…
ეჭვიანობა უღირსობა მგონია, თუმცა გარშემო ბევრი უღირსობის მაგალითია. ჩემი სისუსტე იქნებოდა, რომ ვეჭვიანობდე. ბევრი რამის გაგება და პატიება შემიძლია. არ ვარ მორალისტი და დოგმატური კონსტიტუცია არ მაქვს, რომელიც მეორე ადამიანს ზიანს აყენებს, თავისუფლებას ართმევს, ავიწროებს.
– როცა ხელოვანი შეყვარებულია, ის უფრო პროდუქტიულია?
– გააჩნია ადამიანს და გააჩნია, რას აკეთებ. ჩემს შემთხვევაში რეჟისურა ძალიან ტექნიკური პროფესიაა და სხვა ადამიანებთანაა დაკავშირებული. დილის 10 საათზე რომ მიდიხარ, მზად უნდა იყო, რომ ლიდერობა გაუწიო და ადამიანები არ აზარალო. მზად უნდა იყო, რომ შენი შემოქმედებითი კრეატიული ვნებები გვერდზე გადადო, შექმნა სათანადო კონსტრუქცია და შენი იდეები ზედ დააშენო. აქამდე ძალიან მოსაწყენი საქმეა. ტორტის ბისკვიტს რომ აკეთებ, რომელიც მოსაწყენი საქმეა, მერე კი უნდა მორთო.
როდენმა დაიწყო ქვით და რა შექმნა… ყოველი დილა იწყება ქვით და არანაირი ინსპირაცია დიდად არ მუშაობს. პირად ცხოვრებაში არსებულ ტრაგედიას, სიხარულს, სიყვარულს თუ ამჩატებას, დიდად ვერ იყენებ რეჟისურაში. დეკორაცია მზად არის? ეს რატომაა ასე? მუსიკა სადაა? კოსტიუმი არ ერგება… – ასეთ რამეებზე ხარ ორიენტირებული.