თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე”

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"დედა მედეა ჩახავა, მამა ნოდარ ჩხეიძე, დედის ქმარი კოტე მახარაძე, ბებია-ბაბუა, ბიძა, მამიდა… შემდეგ მაესტრო მიშა თუმანიშვილი. გაკვეთილი ყოველმა მათგანმა ჩაუტარა და ისე წავიდა მისი ცხოვრებიდან, თუმცა შეცდომებისგან ვერ დააზღვიეს.

მისი სწავლა ამით არ დასრულებულა, პეტერბურგში გაგრძელდა, სადაც დიდი მსახიობი კირილ ლავროვი გაიცნო და მასთან ერთად ახალი სამყარო აღმოაჩინა. რეჟისორი თემურ ჩხეიძე ახლა საქართველოშია, სამშობლოში დაბრუნდა და ცდილობს, ის დანაკლისი აანაზღაუროს, რასაც მის გარეშე გაზრდილი შვილიშვილების მიმართ განიცდის. მაგრამ სწავლის პროცესი ისევ გრძელდება, ამჯერად სტუდენტებთან, წინ ახალი სპექტაკლებია, შეიძლება ახალი შეცდომებიც, ეს ხომ ცხოვრებაა, ყველაზე საინტერესო, ყველაზე ნამდვილი თეატრი სამყაროში.

– ბატონო თემურ, მოდით, ჩამოთვალეთ ის უახლოესი ადამიანები, თქვენი ოჯახური წრე, რომელმაც ისეთად ჩამოგაყალიბათ, როგორიც ხართ.

– ჩვეულებრივ ოჯახში ვიზრდებოდით მე და ჩემი და-ძმა, სადაც ბევრი სითბო, ყურადღება და სიხარული იყო. ძალიან კმაყოფილი და ბედნიერი ვარ ჩემი ოჯახით, მან ბევრი რამ მომცა. ჩვენს ოჯახში სხვადასხვა პროფესიების წარმომადგენლები იყვნენ, დედა და მამა – მსახიობები, ბაბუა და ბიძა – ექიმები. მამიდა, ციალა ჩხეიძე, ქართული ენის სპეციალისტი გახლდათ, წიგნებს თარგმნიდა. მან მასწავლა ლიტერატურასთან, ქართულ სიტყვასთან კონტაქტი. ისე ჩამინერგა ქართული სიტყვის პატივისცემა, რომ მთელი ცხოვრება მომყვება.

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"– თქვენი არჩევანი – თეატრი – გარდაუვალი იყო?

– ალბათ, მაგრამ, როცა ამ სფეროში მოვედი, მისი სირთულეები ნაკლებად ვიცოდი. ჩემი მშობლები არასოდეს მეუბნებოდნენ, რა უნდა გამეკეთებინა. ალბათ გარემომ, დედ-მამის მეგობრების წრემ იმოქმედა ჩემს გადაწყვეტილებაზე. სწორედ მათ ხელში ვარ გაზრდილი. ძალიან უცნაური იქნებოდა, მფრინავი რომ გამოვსულიყავი.

– ვის გაუკვირდებოდა, ექიმობა რომ აგერჩიათ? მით უმეტეს, ოჯახში იყვნენ ამ პროფესიის ხალხი და ბავშვობაში თქვენც ექიმობაზე ოცნებობდით.

– კი, მაგრამ არ მახსოვს, რატომ გადავიფიქრე.

– როდესაც თეატრში პირველ ნაბიჯებს დგამდით, მშობლების ჩრდილიდან გამოსვლა გაგიჭირდათ?

– განსაკუთრებული სირთულეები არ შემხვედრია, ამ მხრივ ნამდვილად განებივრებული ვარ. სირთულეები ყველა საქმეში, ყველა პროფესიაშია. რამის კეთება მორიგი სირთულის გადალახვას ნიშნავს. ეს ბავშვობაშიც ასე იყო და სიბერეშიც ასეა.

როცა თეატრალური დავამთავრე, ჩემს გუნდთან ერთად დადიანის სახელობის ზუგდიდის დრამატულ თეატრში წავედი სამუშაოდ. იქ ორი წელი ვიყავით მე, ჟანრი ლოლაშვილი, ავთო მახარაძე… ნახეთ, რა დიდებული მსახიობები მყავდა! ჩვენ ერთმანეთს ვზრდიდით, ვაყალიბებდით. ერთად ყოფნამ რაღაც ისეთი მოგვცა, რაც ხანდახან სპეციალურად დაგეგმვის დროს არ გამოდის.

ბედის ძალიან მადლობელი ვარ, რომ ჩემს ცხოვრებაში ის ორი წელი იყო. ზუგდიდში მუშაობით ჩემი მშობლების ჩრდილიდანაც გამოვედი. მაშინ დამოუკიდებლობა მინდოდა, ერთი სული მქონდა, როდის გავიგებდი, რისი გაკეთება შემეძლო.

– მშობლები როგორ აფასებდნენ თქვენს შემოქმედებას?

– ისინი ძალიან ფრთხილად, ფაქიზად მაძლევდნენ რჩევებს, ცდილობდნენ, ჩემს საქმეში არ ჩარეულიყვნენ. უამრავი რამ მომცა მიშა თუმანიშვილთან ურთიერთობამ. თუ რეჟისორი მქვია, ეს მისი დამსახურებაა. მიშაზე შემიძლია გაუთავებლად ვილაპარაკო. ეს იყო ადამიანი, რომელსაც ჩემს ცხოვრებაში ყველასგან გამორჩეული ადგილი უკავია. ის ძალიან მაკლია.

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"– ნათქვამი გაქვთ, რომ ბატონი მიშას გარდა თქვენს ცხოვრებაში კიდევ სამმა ადამიანმა დატოვა მნიშვნელოვანი კვალი – მამამ ნოდარ ჩხეიძემ, დედის მეუღლემ კოტე მახარაძემ და მსახიობმა კირილ ლავროვმა. უფრო კონკრეტულად რა გავლენა იქონია თითოეულმა?

– მამამ მომცა ის, რომ მამაჩემი იყო. მან ყველაფერი დამიტოვა, დამიტოვა ბუნება, თავისი დამოკიდებულება ცხოვრებისადმი, მან მე დამტოვა. კოტემ ძალიან ბევრი რამ მომცა, ზრუნავდა იმაზე, რომ ჩემი ინტელექტი გაზრდილიყო, ინტერესების ფართო სფერო მქონოდა. ლავროვი კი მოწიფულ ასაკში შემოვიდა ჩემს ცხოვრებაში. მან მე პეტერბურგში მიმიწვია სამუშაოდ, მერე კი ძალიან დავახლოვდით. იშვიათი ბუნების კაცი იყო, უნიკალური თვისებები ჰქონდა. ბედნიერი ვარ, რომ ამდენი წელი ძალიან ახლობლები ვიყავით. მისი ხელმძღვანელობით დაახლოებით 16 წელი ვიმუშავე. ეს კი ძალიან დიდი დროა. ბოლოს ისე გამოვიდა, რომ ლავროვის მერე მე გავხდი თეატრის ხელმძღვანელი.

– ამდენწლიანი მუშაობის შემდეგ პეტერბურგიდან სამუდამოდ წამოხვედით?

– იმედი მაქვს, რომ ასეა. იქიდან წამოსვლა ძალიან გამიჭირდა, მაგრამ ყველაფერს თავისი დრო აქვს. 22 წელი ვიმუშავე პეტერბურგის თეატრში და ეს ძალიან დიდი დროა. სხვა ყველაფერს თავი რომ დავანებოთ, მინდა, მთელი ჩემი დრო სახლში გავატარო.

ძალიან შემაწუხა იმ ფაქტმა, რომ შვილიშვილები უჩემოდ იზრდებიან. მახსოვს, როგორ მექცეოდნენ ჩემი ბებია-ბაბუები, მშობლები, მათ ბევრი რამ მომცეს. ნეტა, იმის ნახევრის მიცემა შევძლო ჩემი ხუთი შვილიშვილისთვის, რაც მე წინაპრებისგან მერგო. თანაც ერთი თეატრისთვის 22 წელი ძალიან ბევრია. იქ იდეალურ პირობებს მიქმნიდნენ მუშაობისთვის, მადლობის მეტი არაფერი მეთქმის. ძალიან გამიჭირდა იმ ყველაფრის მიტოვება.

– დედა როგორი იყო სახლში, როგორი დარჩა შვილის მეხსიერებაში მედეა ჩახავა?

– დედა საერთოდ არ იყო მკაცრი, პირიქით. ჩემი მშობლებიც და ბებია-ბაბუებიც რაღაცნაირად ახერხებდნენ, რომ ბავშვებს არაფერს გვაძალებდნენ, მაგრამ მაინც ყოველთვის კარგად ვიცოდით, როგორ უნდა მოვქცეულიყავით.

ამას შეუმჩნევლად აკეთებდნენ, ყოველგვარი სიმკაცრისა და ძალდატანების გარეშე. ჩვენ თან ლაღად ვიზრდებოდით და თან ყოველთვის ზუსტად ვიცოდით, სად იყო ზღვარი, რომლის გადალახვის უფლებაც არ გვქონდა. როცა სკოლაში ვსწავლობდი, არ მახსოვს, ოდესმე დედას ჩემთვის გაკვეთილები შეემოწმებინა. რაღაცნაირად ახერხებდნენ იმას, რომ მერიდებოდა, რამე არ მცოდნოდა. დედაც და ბაბუაც სულ მეუბნებოდნენ, შენ უკვე დიდი ხარ და თავად აგებ პასუხს საკუთარ თავზეო.

არ ვიცი, როგორ, მაგრამ დროზე მაგრძნობინეს, რომ აუცილებლად უნდა მქონოდა პასუხისმგებლობის გრძნობა და ეს მთელი ცხოვრება უნდა გამყოლოდა. ეს მათ ყოველგვარი ლექციების კითხვის გარეშე მოახერხეს.

ოჯახშიც და გარეთაც ძალიან კარგი მაგალითები მყავდნენ. შემეძლო, მათთვის შემეხედა და მესწავლა, როგორ მოვქცეულიყავი. რა თქმა უნდა, ამან მაინც ვერ მიხსნა შეცდომების წყებისგან, მაგრამ რას ვიზამთ, ცხოვრებაში მეტნაკლებად ყველა ცდება.

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"– თავადაც ასე ზრდიდით თქვენს სამ ქალიშვილს?

– ძირითადად დედებს ჰქონდათ მინდობილი შვილების გაზრდა, მაგრამ მამაც სჭირდებოდათ და მე სულ მათ გვერდით ვიყავი. ისე გამოვიდა, რომ ჩემს შვილებს ყოველთვის დედები აძლევდნენ შენიშვნებს. მათ არ ვატუტუცებდი, მაგრამ მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში თუ მივცემდი შენიშვნას, ისიც ძალიან მშვიდად. გოგოები მამის სისუსტეები არიან, ამიტომ უფრო დედებს ჰყავდათ მიბარებული.

– უფროსი შვილი, ეკა, თქვენს გზას გაჰყვა, ერთ თეატრში მუშაობთ. ხშირად ამბობს ხოლმე, მამას არ სურს, ერთი გვარი აფიშაზე ორჯერ ფიგურირებდესო. მხოლოდ ამიტომ არ აკავებთ თქვენს სპექტაკლებში?

– მე ეკას არ ვჩაგრავ. მიმაჩნია, რომ შვილების მიმართ ობიექტურობის გრძნობა დაკარგული გვაქვს, ამიტომ ძალიან დარწმუნებული უნდა ვიყო, რომ თუ როლს ეკას მივცემ, ე.ი. მხოლოდ მას შეუძლია ამის შესრულება და არავის სხვას. თუ არის კიდევ ვიღაც, ვინც მასზე ნაკლებად ითამაშებს, შეიძლება იმას უფრო მივცე, ვიდრე ჩემს შვილს.

– რომელ ქალიშვილში უფრო ხედავთ საკუთარ თავს?

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"– ნაწილ-ნაწილ – ყველაში. სამივე მგავს.

მგონი, შინაურების მიმართ ძალიან მკაცრი ხართ. მსმენია, რომ თავის დროზე დედაც კი მოხსენით სპექტაკლიდან რეპეტიციაზე დაგვიანების გამო.

– არა, ასე არ ყოფილა. დაგვიანების გამო უბრალოდ რეპეტიციაზე არ შემოვუშვი. ერთხელ კი ასეთი შემთხვევა მოხდა: ვდგამდი ნაწარმოებს, სადაც დედა მესამე ნაწილში თამაშობდა, მაგრამ მერე ის ნაწილი საერთოდ მოვხსენი. შესაბამისად, დედამაც ვეღარ ითამაშა სპექტაკლში.

– იმ შემთხვევის გამო თქვა ქალბატონმა მედიკომ, როგორც დედამ, შევუნდე, მაგრამ როგორც მსახიობმა, არაო?

– წინა დღეს ვთქვი, ხვალ არ დავინახო, რეპეტიციაზე ვინმემ ჩემ შემდეგ შემოაღოს კარი, თუ გინდათ, ნახევარი საათით გვიან დავიწყოთ რეპეტიცია, მაგრამ მე რომ შევალ, აღარავინ შემოხვიდეთ-მეთქი. მეორე დღეს კი რეპეტიციაზე ჩემი შესვლის მერე ააჩხაკუნა კარი მედიკომ, მაგრამ აღარ შემოვუშვი. მას თუ ეწყინა ჩემი საქციელი, მეც მეწყინა, რომ დაიგვიანა.

– თქვენს ყველა სპექტაკლში სიახლეა, არასოდეს ჩამორჩებით დროს. ამას როგორ ახერხებთ?

– მეც ჩამოვრჩენილვარ დროს. ყოველთვის ყველაფერი არასოდეს გამოდის. ოთხი-ხუთი სპექტაკლი თუ მაქვს ისეთი, რომლებიც ძალიან მიახლოებულია იმასთან, რაც მინდოდა. ზოგი თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"ისეთია, რომ ვუყურებ, თითქოს არა უშავს, მაგრამ რაღაც მაინც არ გამოვიდა.

– ხალხს უყვარს თქვენი სპექტაკლები. მგონი, ზედმეტად თვითკრიტიკული ხართ.

– პირიქით, რეალისტი ვარ. ის, რაც კეთდება, ყველაფერი საჭიროა. სპექტაკლში თუ რამე არ გამოდის, ანალიზს ვაკეთებ, რა რატომ არ გამოვიდა, რა არის მიზეზი.

– ოჯახის წევრები თავიანთ აზრს გამოთქვამენ თქვენს ყოველ ახალ ნამუშევარზე?

– როგორ არა. ყველაზე მეტად მათი შეფასებების მეშინია. ჩემი მეგობრების უმრავლესობას სრულიად თავისუფლად შეუძლია მითხრას, არ მომეწონა შენი სპექტაკლიო. ყველამ იცის, რომ შენიშვნების გამო ჩემთან ურთიერთობა არავის გაუფუჭდება, ამიტომ თავისუფლად მეუბნებიან, თუ რამე არ მოსწონთ.

– მსახიობობა რეჟისორზე დამოკიდებული პროფესიაა. ვიღაც როლს ელოდება, მაგრამ მის მაგივრად სხვას ამტკიცებთ, ზოგი იმას ვერ აკეთებს, რასაც ითხოვთ. მტკივნეული პროცესია, როცა მსახიობს როლიდან ხსნით?

– თეატრში ყველაფერი ხდება. ხანდახან ავიყვან მსახიობს, მაგრამ რაღაც ისე ვერ არის, როგორც თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"უნდა იყოს. ამის გამო მას როლიდან არასოდეს ვხსნი. ჩემს პრაქტიკაში მხოლოდ ორი შემთხვევა იყო, როცა ვიღაც როლიდან მოვხსენი. მე რომ მსახიობი ამყავს, ვალდებული ვარ, ბოლომდე ვეცადო, რომ მისგან რაღაც გამოვიდეს. ზოგჯერ არის როლი, რომელზეც ჰგონიათ, რომ მაინცდამაინც იმ მსახიობმა უნდა ითამაშოს, მაგრამ მე სრულიად სხვა ამყავს, რაც ძალიან უკვირთ. როცა პერსონაჟი გამოდის, მერე ამბობენ, მართალი ყოფილაო.

– საკუთარი შეცდომების აღიარება არ გიჭირთ?

– არა, რადგან ეს ცხოვრებას მიმსუბუქებს. ნათლად უნდა ვიცოდე, რაშია საქმე, რაღაც რატომ არ გამომდის. ვფიქრობ, რომ მერე აუცილებლად გამოვა. შეცდომის აღიარება ნიშნავს, მიაგნო მიზეზს, რაშია საქმე. შენს თავს ხომ უნდა გამოუტყდე, რომ რაღაც არ გამოგივიდა და იქვე მიზეზიც ეძებო. თუ საკუთარი თავის არ გჯერა, არაფერი გამოგივა, მაგრამ ფრთხილად უნდა იყო, რომ შენი თავის რწმენა ამბიციაში არ გადაგივიდეს. ეს ძალიან სახიფათოა, დამღუპველიც კი.

– რობერტ სტურუასთან ერთადაც გაქვთ ნამუშევარი. როგორი იყო ორი დიდი რეჟისორის ტანდემი?

– ეს ძალიან დიდი ხნის წინ იყო, ერთად “სამანიშვილის დედინაცვალზე” ვიმუშავეთ. რობიკო უკვე ცნობილი რეჟისორი გახლდათ, მე კი – დამწყები. მაშინ რობიკო ძალიან დამეხმარა. წლები გავიდა და ახლა უკვე ვხვდები, რომ ძალიან კარგი პროდუქტი გამოვიდა.

– წარსულზე ხშირად ფიქრობთ?

– ჩვენ ყველა წარსულისგან შევდგებით. გამოცდილება, ინტელექტი, ყველაფერი წარსულს ეხება. აწმყო წამიერია. მე და თქვენ რომ ერთმანეთს შევხვდით, ეს უკვე წარსული იქნება, როცა აქედან გახვალთ. მომავალი კი არასოდეს ვიცით, რა იქნება, ამიტომ წარსულზე უფრო მეტს ვფიქრობთ. თქვენ ჩემზე რა წარმოდგენაც გაქვთ, ეს ყველაფერი ჩემი წარსულის დამსახურებაა.

– თქვენს წარსულში ტკივილი ჭარბობს თუ სიხარული?

– არ ვიცი. მშობლების დაკარგვა რომ მარჯვენა ხელის დაკარგვაა, ეს კარგად ვიცი, მაგრამ შენი წარსულით სხვები არ უნდა შეაწუხო. არ ვთხოვ სხვებს, რომ, რაც ჩემთვის ძალიან ძვირფასია, მათთვისაც ძვირფასი იყოს. ჩემი წარსული სხვისთვის ისეთივე საინტერესო არ იქნება, როგორიც ჩემთვის არის. მე თუ რაღაცას ვაფასებ, სულაც არ ხარ ვალდებული, შენც დააფასო, რადგან შენ სხვა გყავს, ვისაც ჩემზე მეტად აფასებ. ამიტომ არასოდეს ვამბობ, ამ ახალგაზრდებს რატომ არ უყვართ და მოსწონთ ის ყველაფერი, რაც ჩვენ მოგვწონდა-მეთქი.

– კრედოსავით გაქვთ მინიმალურით მაქსიმალურის გაკეთება. ეს თუ გამოგდით ყოველთვის?

– ეგ უფრო მანერაა, ვიდრე პოზიცია. არ მიყვარს ხალხის შეწუხება და ამიტომ არც სპექტაკლებით ვაწუხებ. არც ინტერვიუები მიყვარს. ვფიქრობ, ყველა ინტერვიუში რაღაც ახალს უნდა ამბობდე, არ შეიძლება ყველგან ერთი და იგივე თქვა.

თემურ ჩხეიძე: ,,,განქორწინებისას ყველაზე მეტი შვილებზე ვიფიქრე"– ალბათ ამაზე გილაპარაკიათ, მაგრამ მაინც უნდა გკითხოთ. ბავშვები ძალიან განიცდიან მშობლების გაშორებას. თქვენთვის რამდენად ადვილი გადასატანი აღმოჩნდა ეს ფაქტი მაშინ?

– მე რომ იმ ასაკში ვყოფილიყავი, როცა მათი გაშორება ნათლად დამამახსოვრდებოდა, შეიძლებოდა მაშინ უფრო განმეცადა. დედა და მამა ერთად არ მახსოვს. განვიცდიდი, მაგრამ ადამიანს ის უფრო უჭირს, როცა ახსოვს, რომ სხვანაირად იყო. ალბათ მათ ერთად ყოფნა გაუჭირდათ, თორემ ერთმანეთს ყოველთვის დიდ პატივს სცემდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ გაყრილები იყვნენ, ყოველთვის ცდილობდნენ, ჩემს თვალში ერთმანეთის ავტორიტეტი აემაღლებინათ. დედა მეუბნებოდა ხოლმე, როგორც გინდა, ისე გააკეთე, მაგრამ არ დაგავიწყდეს, რომ მამაშენის შვილი ხარ და დაფიქრდი, მამაშენის შვილს რამდენად მოგიხდებაო. ჩემი შვილი ხარო, არასოდეს უთქვამს. სწორედ ამიტომ მათ განქორწინებას ჩემთვის დიდი ზიანი არ მოუტანია.

– კოტე მახარაძე როგორ მიიღეთ თქვენს ცხოვრებაში?

– შეუძლებელი იყო, კოტე არ მიგეღო. უკვე დიდი ვიყავი, როცა მითხრა, თემურ, მამაშენის შვილს ეგ არ შეგეშალოს, არ დაგავიწყდეს, ვისი შვილი ხარო. არ მითხრათ, რომ ბევრი მამაკაცი იტყოდა ასეთ რამეს. ამ ყველაფრის შემდეგ როგორ არ ჩავთვალო, რომ ბედისგან განებივრებული ვარ?

– როცა თქვენს ცხოვრებაში დადგა განქორწინების აუცილებლობა, შვილების ფაქტორმა რა როლი ითამაშა?

– მაშინ ყველაზე მეტი სწორედ შვილებზე, ეკასა და თეონაზე ვიფიქრე. განქორწინება ძალიან ძნელი და რთული პროცესია, მაგრამ ალბათ ჩავთვალე, რომ ეს გამოსავალი იყო. ეკასთვის უფრო რთულად გადასატანი იყო, ვიდრე ჩემთვის ჩემი მშობლების დაშორება, რადგან ის უკვე მერვე წელში იყო. არ მეგონა, თუ ოდესმე ჩემს ცხოვრებაში ეს მოხდებოდა, მაგრამ მოხდა.

 ქეთი დინოშვილი, სარკის არქივი